ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ

• «Σύγχρονες και διαχρονικές τάσεις της Αραβικής Μετανάστευσης προς την Ευρώπη»

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
αν. Καθηγητής Αντώνιος Κόντης


ΜΕΛΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
Αντώνιος Κόντης, Άγγελος Τραμουντάνης, Αλεξάνδρα Μπουσίου, Εύα Χιονάτου, Όλγα Κυτίδου, Μαρία Δρίτσα


ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ


Οι πρόσφατες εξελίξεις των γεγονότων της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης» επηρέασαν άμεσα την Ευρώπη. Η διεκδίκηση της δημοκρατίας από πολίτες που καταπιέζονταν επί δεκαετίες από αυταρχικά καθεστώτα αντιμετωπίστηκε διστακτικά αρχικά από την Ευρώπη, που θεωρεί εαυτόν ως λίκνο της δημοκρατίας. Ένας από τους κύριους ανασταλτικούς παράγοντες της υποστήριξης των αραβικών διεκδικήσεων για δημοκρατία από την Ε.Ε. ή χώρες αυτής ήταν το κύμα μεταναστών το οποίο προκλήθηκε από την γενικευμένη αναταραχή στην Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. 

Οι μεταναστευτικές ροές από αυτές τις χώρες, κυρίως αραβικού πληθυσμού, προς την Ευρώπη δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Η ένταση όμως που έλαβε κατά τους πρώτους μήνες του 2011 προκάλεσε έντονη ανησυχία ειδικά στις χώρες που αποτελούν τις πύλες εισόδου προς την Ευρώπη. Η ένταση που προκλήθηκε δεν οφείλεται μόνο στην απότομη αύξηση των παράνομων μεταναστών και των αιτούντων άσυλο αλλά και σε ένα σύμπλεγμα παραγόντων που κατά πολλούς έχουν διασυνδέσει τη μετανάστευση με την ασφάλεια. Η πρόκληση για την παρούσα μελέτη είναι να διαλευκάνει τα διαχρονικά αίτια των αυξημένων μεταναστευτικών ροών πέρα από την αφορμή των πρόσφατων γεγονότων και ταυτόχρονα να ερμηνεύσει τον αντίκτυπο τους για την Ευρώπη.

Για την επίτευξη του ως άνω στόχου κρίνεται σκόπιμο να προσεγγιστεί η Αραβική μετανάστευση προς την Ευρώπη μέσω της εξέτασης των επιμέρους θεματικών που συνθέτουν αυτό το πολυσχιδές ζήτημα. Αρχικά θα πρέπει να αναζητηθούν οι ιστορικές ρίζες των μεταναστευτικών ροών και ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκαν τα χρόνια που ακολούθησαν την αποαποικιοποίηση. Παράλληλα θα αναλυθούν οι οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες σε κρατικό και διεθνές επίπεδο που καθόρισαν και μορφοποίησαν τις ροές αυτές. 

Ακολούθως, θα εξεταστεί η πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προορισμός των εν λόγω μεταναστών. Η Ε.Ε. στο πλαίσιο της προσπάθειας χάραξης κοινής μεταναστευτικής πολιτικής έχει δημιουργήσει ένα εκτενές θεσμικό πλαίσιο το οποίο ασχολείται μεταξύ άλλων με την παράνομη είσοδο και παραμονή. Για την διερεύνηση της αντίδρασης της Ε.Ε. απέναντι στην αραβική μετανάστευση προτείνεται η μελέτη της FRONTEX και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επιστροφής καθώς αποτελούν τα δύο χαρακτηριστικότερα παραδείγματα pro active και ex ante πολιτικών διαχείρισης της παράνομης μετανάστευσης. Παράλληλα θα δοθεί έμφαση στις κατηγορίες των μεταναστών που για ανθρωπιστικούς λόγους τυγχάνουν διαφορετικής αντιμετώπισης από την Ε.Ε. Η κυριότερη κατηγορία είναι οι αιτούντες άσυλο, οι οποίοι προστατεύονται τόσο από το διεθνές όσο και από το ευρωπαϊκό δίκαιο. Η κατάσταση η οποία έχει δημιουργηθεί στις κύριες πύλες εισόδου στην Ευρώπη και ειδικά στην Ιταλία (Λαμπεντούσα), λόγω της συσσώρευσης πολύ περισσότερων αιτούντων άσυλο από όσους μπορούν να στεγάσουν, δημιουργεί μια ανθρωπιστική κρίση την οποία η Ευρώπη των δικαιωμάτων και της δημοκρατίας δείχνει ανίκανη να διαχειριστεί.

Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στην διάσταση του φύλου ως ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες της μετανάστευσης. Δεδομένου του γεγονότος πως σήμερα στην Ευρώπη περίπου πέντε εκατομμύρια γυναίκες μετανάστριες είναι μουσουλμάνες και προέρχονται από τις χώρες της Βορείου Αφρικής και της Αραβικής Χερσονήσου τονίζεται η σημασία της προστασίας των γυναικών αυτών από τις έμφυλες διακρίσεις είτε στον κοινωνικό χώρο είτε στον χώρο εργασίας στις χώρες υποδοχής. Στόχος είναι να ερευνηθούν τόσο τα αίτια μετανάστευσης των γυναικών μεταναστριών όπως επίσης και ο βαθμός ένταξης των γυναικών και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συγκριτικά με τους άντρες μετανάστες. 

Τέλος, μετά τον καθορισμό των παραγόντων που οδήγησαν στην έξαρση των μεταναστευτικών ροών και την μελέτη της Ευρωπαϊκής απάντησης σε αυτό το πρόβλημα μένει να διερευνηθεί το ζήτημα της ένταξης όσων καταλήγουν να ζουν στην Ευρώπη. Υπό το πρίσμα της ένταξης και της κοινωνικής συνοχής κρίνεται αναγκαίο να εξεταστεί το φαινόμενο της ισλαμοφοβίας στην Ευρώπη, το οποίο πλέον δεν αποτελεί μια περιθωριακή αντίληψη ακροδεξιών φανατικών αλλά συνεχώς κερδίζει έδαφος ακόμα και στους μετριοπαθείς πολιτικούς κύκλους.


ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Έκθεση με τα συμπεράσματα της μελέτης


ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Νοέμβριος 2011 έως Δεκέμβριος 2011


ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών