ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
«Αναλυτική μελέτη για τις επιπτώσεις του μεταναστευτικού φαινομένου στην κοινωνική ασφάλιση»


ΜΕΛΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
Ηλέκτρα Πετράκου, Αντώνης Κόντης, Μαρία Οικονόμου, Παναγιώτης Ζαμπέλης


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μετανάστευση προς την Ελλάδα είχε αναπτυχθεί σταδιακά από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, με την είσοδο μεταναστών και προσφύγων από τις χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Ανατολικής Ευρώπης. Η μετανάστευση πραγματοποιήθηκε με προγράμματα στρατολόγησης μεταναστών ως εξειδικευμένων εργατών ή με πρωτοβουλία των ίδιων των μεταναστών. Για τους πρόσφυγες, η Ελλάδα αποτελούσε χώρα ενδιάμεσο σταθμό και προετοιμασίας για μετεγκατάστασή τους σε άλλες χώρες. Μετά την πτώση των καθεστώτων στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η μετανάστευση προς την Ελλάδα αυξήθηκε με κυρίαρχη μορφή, την παράνομη είσοδο, εγκατάσταση και απασχόληση.

Οι πρώτες νομοθετικές προσπάθειες ρύθμισης την είσοδο και εργασία των αλλοδαπών μεταναστών στην ελληνική επικράτεια (N1975/1991) είχαν στόχο την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την πραγματικότητα. Μετά από Πρόγραμμα καταγραφής (Π.∆. 358 και359/1997), το 2001 ψηφίζεται ο Νόμος 2910. Καθιερώνει το σύστημα αδειών εργασίας και παραμονής για τους αλλοδαπούς τρίτων χωρών στην ελληνική επικράτεια, καθιστά αρμόδιο Υπουργείο για τους μετανάστες, το Υπουργείο Εσωτερικών και θέτει σε εφαρμογή ένα νέο πρόγραμμα νομιμοποίησης των ήδη εγκατεστημένων μεταναστών.

Το άρθρο 5 του Συντάγματος προβλέπει ότι “όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο” και ότι ο “καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας”.
Υπουργικές Εγκύκλιοι, προκαταλήψεις και πρακτικές συμβάλλουν στις διακρίσεις κατά των μεταναστών και κυρίως δυσχεραίνουν την πρόσβασή τους στο τομέα της υγείας. Φαινόμενο το οποίο χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση. Μια σειρά δυσκολιών, χρονικές και οικονομικές, καθιστούν αυτή την διερεύνηση δύσκολη. ∆υσκολία πρόσβασης στα αρχεία των νοσοκομείων λόγω της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, μη επαρκή
καταγραφή της ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης των μεταναστών.

Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, ο συνολικός αλλοδαπός πληθυσμός στην Ελλάδα είναι περίπου 797.000 άτομα (αλβανοί μετανάστες 61,8%, βούλγαροι μετανάστες 7,7%, πακιστανοί μετανάστες 4,3%, οι ρουμάνοι μετανάστες 3,95% και οι ουκρανοί μετανάστες 2,8%). Ο αριθμός των γυναικών μεταναστριών είναι 346.640 άτομα. Συνολικά οι μετανάστες προέρχονται από 120 χώρες. Το ποσοστό συμμετοχής των αλλοδαπών στο εργατικό δυναμικό εκτιμάται περίπου 10%. Οι αλβανοί μετανάστες αποτελούν το οι βούλγαροι 7,7%, οι και οι πολωνοί με 2,5%.

Από τους 1.900.000 ασφαλισμένους στο ΙΚΑ, οι 500.000 είναι μετανάστες. Οι ασφαλισμένοι αλλοδαποί στο IKA είναι: Αλβανοί 243.033, Ρώσοι 59.464, Βούλγαροι 32.581, Ρουμάνοι 22.621, Πακιστανοί 17.320, Αιγύπτιοι 9.519, Πολωνοί 8.243, Ινδοί 6.790 κ.ά.(το βήμα, 21-11-2004). Στο ΤΕΒΕ, από τους 551.413 ασφαλισμένους, οι 9.705 είναι αλλοδαποί και στο ΟΓΑ, από τους 734.000 άμεσα ασφαλισμένους, υπολογίζεται ότι οι 44.689 είναι αλλοδαποί (ΕΚΚΕ, 2005, Μετανάστευση και υγεία-πρόνοια. Αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης -Προκλήσεις και προοπτικές βελτίωσης, Αθήνα).


ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΔΟΤΕΩΝ ΑΝΑ ΦΑΣΗ

Οι στατιστικές μετανάστευσης διέπονται, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, από εγγενείς αδυναμίες και κενά. Αυτό εξηγείται από τους διαφορετικούς ορισμούς των μεταναστευτικών ροών και αποθέματος, από τις οργανωτικές αδυναμίες των εθνικών στατιστικών υπηρεσιών και, ειδικότερα στην Ελλάδα, από την σχετικά πρόσφατη δημόσια συζήτηση για τη μετανάστευση. Είναι λοιπόν εύγλωττη η ανάγκη και το ενδιαφέρον των ερευνητών και των φορέων λήψης αποφάσεων στα παραπάνω θέματα για την συγκέντρωση, επεξεργασία και διαθεσιμότητα κατάλληλων στατιστικών στοιχείων για τις μεταναστευτικές ροές και απόθεμα. Τέτοια στοιχεία είναι σήμερα λιγοστά, διάσπαρτα, και εν πολλοίς αταξινόμητα, σε διάφορες υπηρεσίες και φορείς του ευρύτερου ελληνικού δημοσίου τομέα. Συνήθως δε, αυτοί οι φορείς συγκεντρώνουν στοιχεία για την μετανάστευση για δικούς τους σκοπούς που δεν συνάδουν με χρήσιμες επιστημονικές κατηγορίες.

Για την αποτύπωση του κοινωνικού και οικονομικού προφίλ του μεταναστευτικού πληθυσμού (εθνικότητα, φύλο, ηλικιακή σύνθεση, εκπαιδευτικό επίπεδο, οικογενειακή κατάσταση, χρόνος παραμονής στην Ελλάδα, γεωγραφική διασπορά, είδος απασχόλησης, ανεργία, κ.λπ.) ανά διοικητική περιφέρεια, η ερευνητική ομάδα θα κινηθεί προς δύο κατευθύνσεις. Πρώτον να διαπιστώσει ποιοι φορείς και τι είδους στοιχεία συγκεντρώνουν και δεύτερον να τα επεξεργαστεί κατάλληλα για να παρουσιάσει το παραπάνω προφίλ.

Για την αποδοτική υλοποίηση της μελέτης, το έργο έχει οργανωθεί σε έξι (6) Πακέτα Εργασίας (Π.Ε.) τα οποία εκπονούν υπο-ομάδες της Ομάδας Έργου, με εξειδικευμένες γνώσεις και ανάλογη εμπειρία. Σε κάθε Πακέτο Εργασίας υπάρχει ένας υπεύθυνος, ο οποίος εγγυάται την ομαλή ροή των εργασιών καθώς και την ποιότητα, ακρίβεια και πληρότητα των εργασιών (αναλυτικά στοιχεία αναφέρονται στην σχετική Ενότητα Β της παρούσας προσφοράς, για την οργάνωση της Ομάδας Έργου)


ΠΑΚΕΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Π.Ε.1. Κοινωνικό προφίλ του Μεταναστευτικού Πληθυσμού ανά διοικητική περιφέρεια
Π.Ε.2. Οικονομικό προφίλ του Μεταναστευτικού Πληθυσμού ανά διοικητική περιφέρεια
Π.Ε.3. Στοιχεία ανά ασφαλιστικό φορέα (στο σύνολο του πληθυσμού)
Π.Ε.4. Ισχύον καθεστώς κοινωνικών Παροχών
Π.Ε.5. Κόστος χρήσης Κοινωνικών Υπηρεσιών από το Μεταναστευτικό Πληθυσμό ανά ∆ιοικητική Περιφέρεια
Π.Ε.6. Συναγωγή Συμπερασμάτων και Προτάσεις για το σχεδιασμό μιας πολιτικής για την κοινωνική ασφάλιση των αλλοδαπών


ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής (ΙΜΕΠΟ)